Μια απλή ηλεκτρονική αναζήτηση αρκεί για να συνειδητοποιήσει κάποιος πόσοι μεγάλοι στοχαστές έχουν ενασχοληθεί με τη μεγαλύτερη χοάνη ανθρώπων που γέννησε ο προηγούμενος αιώνας.

Ως γέννημα και κομμάτι της κοινωνίας, το ποδόσφαιρο αντικατοπτρίζει σε μεγέθυνση τα καλά και τα κακά της. Έχει διαφθορά, παιχνίδια εξουσίας και σύγκρουση συμφερόντων, ανισότητα και αδικία, μαζικοποιεί, λειτουργεί ως αρένα εκτόνωσης των παθών, δημιουργεί στρατούς, καλλιεργεί μίση και αντιπαλότητες, λειτουργεί αποπροσανατολιστικά, αποχαυνώνει και καθηλώνει.

Από την άλλη, υπήρξε διαχρονικά πεδίο δημιουργίας κοινωνικών κινημάτων, γίνεται συχνά πεδίο έκφρασης αλληλεγγύης και συντροφικότητας, δημιουργεί ήρωες και πρότυπα, μα πάνω απ’ όλα δίνει ενίοτε την ευκαιρία σε επίδοξους Δαυίδ να κατατροπώσουν τους Γολιάθ των γηπέδων δημιουργώντας επικές κι απρόβλεπτες ανατροπές. Γεννά συναισθήματα και εμπειρίες, συνταιριάζει ανθρώπους με πολύ διαφορετικά κοινωνικά χαρακτηριστικά, δημιουργεί κοινούς τόπους και σημεία αναφοράς.

Αν θέλει κάποιος να ακτινογραφήσει μια κοινωνία σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή, ένας απλός τρόπος είναι να μελετήσει το ποδόσφαιρό της· θα εξαγάγει τα σωστά συμπεράσματα, με μεγάλη ακρίβεια. Στις μέρες μας, για παράδειγμα, όπου η κατανάλωση έχει αναχθεί σε ύψιστη –αν όχι μοναδική – αξία και η χρηματοπιστωτική φούσκα έχει καταπιεί την πραγματική οικονομία, πανομοιότυπα πράγματα συμβαίνουν στο ποδόσφαιρο, σε παγκόσμια κλίμακα.

Το ποδόσφαιρο είναι πια ένα εμπορικό προϊόν προς πώληση· τηλεοπτικά δικαιώματα και συνδρομές, χορηγοί και διαφήμιση, αξεσουάρ, ρούχα και κάθε λογής μπιχλιμπίδια, ένα ολόκληρο γαϊτανάκι κατανάλωσης στήνεται γύρω από τη μπάλα. Φίλαθλοι υποστηρίζουν την άλφα ή τη βήτα ομάδα όχι λόγω βιώματος, συναισθηματικού δεσίματος, εντοπιότητας ή βάσει κάποιας ιδεολογίας, παρά επειδή απλώς εγκλωβίστηκαν στο ιδεολόγημα που κατασκεύασε το τμήμα μάρκετινγκ κάποιας εταιρίας. Τα ποσά που διακινούνται σε συμβόλαια και δικαιώματα είναι ιλιγγιώδη, δίχως να δικαιολογούνται από καμιά πραγματική εργασία ή παραγωγή αγαθών.

Η καταναλωτική ισοπέδωση της εποχής τείνει να μετατρέψει το ποδόσφαιρο από κοινωνικό χωνευτήρι και πεδίο αλληλεπίδρασης ανθρώπων και ιδεών σε αποστεωμένο εμπορικό προϊόν, που απευθύνεται αποκλειστικά σε άβουλους καταναλωτές. Κάποιοι διαμορφώνουν και πουλάνε κι εμείς αγοράζουμε· η μόνη ελεύθερη επιλογή που έχουμε είναι σε ποια ομάδα θα επιλέξει ο καθένας μας να γίνει πελάτης και όχι το πώς θα είμαστε συμμέτοχοι και συνδιαμορφωτές των πραγμάτων και των εξελίξεων.

Εν ολίγοις, το ποδόσφαιρο λειτουργεί πια με τέτοιο τρόπο, ώστε οι λίγοι να αποκομίζουν κέρδη από τους πολλούς, κρατώντας τους αμέτοχους και μακριά από τη διαμόρφωση των πραγματικών εξελίξεων. Όπως ακριβώς συμβαίνει και στις κοινωνίες των ανθρώπων.